Historie van Schutterij St. Martinus Horn

1558 – 1945
In 1558 werd schutterij St.-Martinus Horn opgericht. Horn was toen bestuurlijke centrum van het graafschap Horne. Van de oprichting is geen bewijs of oorkonde voorhanden. Mr. Babberich beschrijft in een artikel in de Maasgouw (een limburgs tijdschrift voor geschiedenis, taal en kunst) van het bestaan van een schutterij in deze tijd die het jaartal 1558 verklaart (klik hier voor het artikel). Het oudste schutterszilver in ons bezit is een koningsschild en bijbehorende kleine koningsvogel uit 1617 en 1654.

Foto 1 Koningszilver schutterij Sint Martinus Horn uit 1617
foto 1 zilver 1617

Foto 2 Koningszilver schutterij Sint Martinus Horn uit 1654
foto 2 zilver 1654

De schutterij bezit ook een grote koningsvogel die uit 1558 zou zijn. Het oude koningszilver van de schutterij werd reeds in 1900 beschreven in de Maasgouw, (zie hier voor het artikel: maasgouw 1940)
In deze tijd hadden de schutterijen als belangrijkste taak de bescherming van de “outer en heerd” (voor altaar en haard, maw kerk en gezin). Iets wat nu nog terug is te vinden in de begeleiding van de sacramentsprocessie.

Tijdens de Franse tijd (1795-1815) waren alle schutterijen rustende, zo ook st. Martinus Horn.

In 1815 bij de oprichting van de verenigd Koninkrijk der Nederlanden waren schutterijen weer toegestaan ter bescherming van de bevolking. Uit deze tijd stammen ook onze eerste statuten. Het origineel is te vinden in het oude gemeente archief van de gemeente Horn dat inmiddels in bewaring ligt in Roermond. Onder archiefstuk 2535 is het wettelijk reglement te vinden van de schutterij van Horn. Het is in het Frans geschreven, de vertaling staat ook in het document. klik hier voor het document en vertaling ervan.
Schutterijen werden zelfs expliciet vernoemd in de eerste Nederlandse grondwet uit 1815 ter bescherming van de bevolking. Zo staat in artikel 213 :”In alle gemeenten, welker bevolking binnen den besloten kring of omtrek der gebouwen, 2500 zielen en daarboven bedraagt, worden als van ouds Schutterijen opgerigt, tot behoud der inwendige rust. Deze Schutterijen dienen in tijden van oorlog en gevaar, tegen de aanvallen van den vijand. In andere gemeenten worden, in tijd van vrede, rustende Schutterijen ingesteld, welke, in geval van oorlog, gezamenlijk met de vorengemelde dienen als een Landstorm, tot verdediging des vaderlands”.

Elk jaar moest iedere schutterij een lijst opgeven van haar leden ingedeeld in 2 bans (catagorien) zonder en met kinderen. De eerste ban (leden zonder kinderen) werden als eerste opgeroepen bij het uitbreken van een oorlog. Hier vind je zo’n lijst van de zogenaamde “Numeriek staat van den eersten ban der schutterij” uit 1889. Veel namen vind je nu nog steeds in Horn en bij onze huidige leden Colbers, Saas, Evers, Huyben, Kirkels, Engelen, Van de Voort, Huskens, Kessels, Giebels, Peters, Schreurs, Barten etc.
In 1917 wordt pas het Nederlandse leger opgericht en vervalt officieel de beschermende taak van de schutterijen.

In de daarop volgende jaren kreeg de schutterij langzaam de folkloristische functie die zij nu heeft.
Hierbij was het in het begin niet vanzelfsprekend dat er een uniform was. Meestal bestond het uniform uit een pet waaronder het zondagse pak gedragen werd. De reglementen waren toen anders dan nu. Zo stond in het reglement van 1905 dat de schutterij verdeeld was in 2 afdelingen naar leeftijd: van 20 jaar tot 40 jaar en 40 jaar en ouder. Hierbij hadden de 40+ ers minder verplichtingen dan de jongere leden. In die tijd werden de nieuwe leden enkel aangenomen op de zaterdag voor vastenavond. Klik hier voor het reglemement uit 1905.

Foto 3: Oudst bekende foto van schutterij st Martinus Horn
foto 3 Schutterij_scan003. rijksweg 1860

Processie op dinsdag 25 mei 1897 bij installatie pastoor Wimmers. Lokatie is de Rijksweg te Horn. Schutterij Sint Martinus Horn als eerste in de processie.
(zie linksvoor koningszilver en huis waar nu Honne Fysio zit)

Foto 4 1919 Koning Ed Tholen met links Christje Peters en rechts Pierre Lemmen
foto 4 Schutterij Sint Martinus Horn 1919

Foto 5 schutterij Sint Martinus Horn in de jaren dertig
foto 5 Schutterij Sint Martinus Horn 1930 plus minus klein

Foto 6 Koning van schutterij Hub Stammen met links Willem Saes en rechts Jeang Knoups
foto 6 Schutterij sint Martinus Horn 1930 ongeveer foto2

Foto 7 Opening van het gemeentehuis in Horn in 1938. Schutterij st. Martinus staat vooraan inclusief koning.
foto 7 1938opening gemeentehuis

Foto 8 Jubilaris dhr Gubbels 50 jaar lid 1880-1930 Schutterij Sint Martinus Horn
foto 8 Schutterij_scan009 Jubilaris gubbels 1880-1930 50 jaar lid klein

In 1926 werd de Midden Limburgse schuttersbond (M.L.S.B.) opgericht. Ook schutterij St.-Martinus Horn maakt al jaar en dag deel uit van deze bond, en bezoekt haar bondsfeesten. In Horn worden echter ook schuttersfeesten georganiseerd. Een kleine impressie van de reclame hiervoor vindt u hieronder.
Meer reclame kunt u hier vinden van schuttersfeesten in deze tijd gehouden in en rondom het kasteel Horn.

Foto 9 Schutterfeest 1887
foto 11 schuttersfeest1908-1

Foto 10 Schutterfeest 1905
foto 10 schuttersfeest1905

Foto 11 Schutterfeest 1908
foto 11 schuttersfeest1908-1_2

Foto 12 Schutterfeest 1930
foto 12 schuttersfeest 1930

1945 – heden
Na de tweede wereldoorlog beginnen de schutterijen vorm te krijgen zoals wij ze nu kennen. In het begin was er nog geen geld voor uniformering. Schutters gingen in het zondagse pak naar een schuttersfeest en droegen alleen een uniform pet. Van 1945 tot 1959 werd de werd de schutterij voorafgegaan door een trommel- en fluiterkorps. Hieronder ziet u twee foto’s van het trommel- en fluiterkorpsen en schutterij in 1952 tijdens het OLS in het Belgische Rothem.

Foto 13 Trommel en fluiterkorps schutterij st Martinus Horn in 1952 OLS te Rothem
foto 13 Sint_Martinus_Horn_OLS1952_Rothem_2

Foto 14 Schutterij st Martinus Horn in 1952 OLS te Rothem
foto 14 Sint_Martinus_Horn_OLS1952_Rothem_2b

Begin jaren zestig gingen schutterijen meer en meer over tot complete uniformering, zo ook schutterij St. Martinus Horn. St.-Martinus Horn is hierbij altijd uitgekomen in een fantasie uniform naast de andere klassen militair en gildekleding. In 2011 is de schutterij in een volledig nieuw uniform gestoken.

Vanaf 1959 veranderd het trommel en fluiterkorps in een drumband zoals nu bij vele schutterijen gebruikelijk is. Het hoogtepunt van de drumband is haar jaarlijkse optreden op het Oud Limburgs Schutterfeest. Hieronder vindt u een impressie foto van zo’n optreden.

Foto 15 Optreden drumband op OLS te Wessem 2005
foto 15 OLS wessem drumband

In 1964 schoot Jan Knoops zich voor de 3de keer koning. Een jaar later werd hij dan ook geinstalleerd als tweede keizer van St. Martinus Horn. Jan heeft deze titel 36 jaar uitgedragen totdat in 1998 Pieter Giebels zich keizer schoot. Omdat men keizer voor het leven is blijft Jan ook keizer, maar zijn taken worden overgenomen door de nieuwe keizer.

In de jaren zeventig kwamen er ook dames bij de verschillende schutterijen. Eerst als koningin naast de echtgenoot die zich koning had geschoten, later ook als marketentster. In 1974 schoot Rien Opbroek zich als eerste dame zelf koningin van onze schutterij (zie foto beneden). Dat de dames goed met de zware buks overweg konden werd extra duidelijk toen in 1992 het drietal Mariet van Herten, Annie Knoops en Cobi Heijnen het eerste Limburgs Dames Schuttersfeest (L.D.S.) won te Haelen.

Foto 16 Schutterij Sint Martinus Horn in 1974 met eerste vrouwelijke koningin
foto 16 Schutterij Sint Martinus Horn 1974 klein wie is wie

 

Foto 17 Schutterij Sint Martinus Horn op OLS te Stramproy in 1986
foto 17 Schutterij Sint Martinus Horn 1986 OLS Stramproy klein

De jeugd wordt ook steeds meer betrokken bij het schutterswezen, en vanaf de zeventiger jaren loopt er ook een bordjesdrager voor de schutterij uitloopt. Door middel van een bordje wordt er aangeduid welke vereniging er aan komt, en welk optochtnummer deze vereniging heeft.

Foto 18 Bordjesdrager (Djarno van der Linden) op het OLS 2010 in Grubbenvorst
foto 18 bordjesdrager

De oefenlokatie was al tijden in handen van een van onze leden. Eerst was dit bij een lid in de tuin midden in het dorp. Later begon een van onze leden cafe-restaurant Internationaal aan de Heythuyserweg. Hier werd dan ook de schietboom bij geplaatst.

Foto 19 Schietlokatie van schutterij Sint Martinus Horn. Het kleine hokje in de struiken was het opslaghok
foto 19 Schutterij lokatie jaren 70 klein

Het restaurant werd op een gegeven moment verkocht. Toen werd het plan geopperd om een eigen schutterslokaal te bouwen. Na vele bouwuren van onze leden was in 1994 ons eigen schutterslokaal voltooid. Met een feestelijke opening werd toen de naam van het lokaal “Aan de Heys” onthuld. Het is vernoemd naar het achterliggende gebied.

Foto 20 Verenigingslokaal aan de Heys
foto 20 schutterijlokaal

Foto 21 Impressie van het verenigingslokaal aan de Heys
foto 21 lokaal binnen

Hierna volgde nog een grondruil en ontstond het huidige terrein met garage. Dit terrein leent zich voor verschillende activiteiten. Zo wordt hier de jaarlijkse vlooienmarkt gehouden, welke reeds sinds 1975 wordt gehouden. Een video- en fotoimpressie van deze vlooienmarkt vindt u hier en hier.

Koninklijke erepenning
Op 19 september 2008 vierde schutterij St.-Martinus Horn haar 450-jarig bestaan. Het grote feestweekend werd geopend met een receptie voor haar jubilarissen. Tijdens deze receptie Kreeg de toenmalige voorzitter Pieter Giebels uit handen van Burgemeester Verhoeven van de gemeente Leudal de Koninklijke Erepenning. De schutterij had deze verdiend door haar grote verdiensten in de samenleving getuige haar lange bestaan. Een filmimpressie vindt u hier

Beschermheer
Tijdens deze vlooienmarkt worden ook spullen per opbod verkocht. Vanaf 1986 is Arno Walraven onze vaste veilingmeester. De schutterij doet al jaren onvergeefs een beroep op de diensten van Arno. Buiten zijn taak als veilingmeester is hij ook spreekstalmeester tijdens onze recepties en presentator van de artiestenavonden die wij organiseren.
Voor de vele verdiensten voor onze vereniging ondanks het feit dat hij geen actief lid is, werd hij op 10 april 2011 in de kerk van Horn geïnstalleerd als de eerste beschermheer van schutterij St.-Martinus Horn. Een filmimpressie vindt u hier (installatie vanaf 12:15).

Oud Limburgs Schutterfeesten (O.L.S.) te Horn
In Horn heeft 3 maal het O.L.S. plaats gevonden te weten in 1887, 1913 en de laatste keer in 1951.

1e OLS te Horn op 30 mei 1887
Op 30 mei 1887 werd het eerste O.L.S. te Horn gehouden.

foto 22 ols 1887 horn
Foto 22 Reclame voor het OLS in Horn in 1887

2e OLS te Horn op 6 juli 1913
In 1912 werd voor de tweede keer het O.L.S. door Horn gewonnen in Herkenbosch zodat in 1913 het derde O.L.S. te Horn plaatsvond.

Foto 23 Winnaars van het OLS 1912 te Herkenbosch (uit OLS boekje Horn 1951)
foto 23 Schutterij Sint Martins Horn winnaars OLS 1912

Als herinnering ziet u hieronder herinneringsmedialle van de overwinning in Herkenbosch en een reclame-advertentie in de lokale krant.

Foto 24 Herinneringsmedaillie bij winnen OLS 1912
foto 24 OLS-penning achterzijde 1912

Foto 25 Reclame voor het OLS in Horn in 1913
foto 25 ols1913-2

3e OLS te Horn op 1 juli 1951
O.L.S. zestal
In 1950 werd te Asenray het O.L.S. gewonnen door het onderstaande kranige zestal.

Foto 26 v.l.n.r. : Chris Peters, Sjaek van Herten, Pierke Schreurs, Willem Schreurs, Willem Saas en Pierre Engelen
foto 26 ols zestal 1950

Ter gelegenheid van het winnen werd ook een groepsfoto gemaakt van de gehele schutterij.

Foto 27 Schutterij st Martinus Horn in 1951
foto 27 Schutterij Sint Martinus Horn 1951

Herinneringsmedaille
Bij deze overwinning hoorde ook een herinneringsmedaille.

Foto 28 Herinneringsmedaillie bij winnen OLS 1950
foto 28 OLS-penning achterzijde 1950

Krantenartikelen, OLS-krant en OLS-boekje.
In de regionale krant verschenen verschillende artikelen in de aanloop naar het derde O.L.S. te Horn. Hieronder staan drie artikelen van de Limbursche Post.
Het artikel van 6 juli is een nabeschouwing:
• 22 juni 1951
• 29 juni 1951
• 6 juli 1951

Er werd ook een OLS-krant uitgegeven.
Deze kunt u hier vinden: ols krant 1951

Het OLS-boekje uit die tijd, inclusief luchtfoto van Horn en fraaie lokale advertenties van lokale Hornse ondernemers, vindt u hier: olsboekje 1951

Europees schutterstreffen (EST)

In 1955 wordt de Europese Gemeenschap van Historische Schuttersgilden  (EGS) opgericht. Als doel hebben zij het verbroederen van de schutters uit heel Europa. Om dit te bewerkstelligen beleggen zij Europese schutters treffen (EST). In 2012 komen de “Aoj Sjutte” van Neer met het idee om in te schrijven voor de organisatie van het EST 2018. Vanuit de gemeente Leudal zijn er uiteindelijk 5 verenigingen die de organisatie op zich nemen te weten: St. Sebastianus Neer,
St. Aldegundis Buggenum, St. Petrus Roggel, St. Severanus Grathem en onze eigen schutterij.
Om met eigen ogen te zien wat de organisatie van dit gigantische feest inhoudt zijn de 5 schutterijen in augustus 2015 naar Peine (D) gereisd om daar het 18de EST mee te maken.

Vendeliers
Een oude traditie binnen de schutterijen is het vendelen. In vroegere tijden zwaaiden de schutters na een strijd met vendels omdat ze hiermee hun vreugde beter konden uitdrukken dan met woorden. De meest diepe betekenis van een vendel is dat het staat voor Vrede, Eendracht, Noblesse, Discipline, Eer, Lach en Leven. Deze 6 waarden staan ook binnen de schutterij van Horn.
Waar eerder gedacht werd dat het vendelen alleen bestond binnen de gilden bleek na bestudering van de geschiedenis en normen dat dit dus ook binnen andere exercities kan. Binnen de schutterij van Horn is in 2018 de oude traditie van het vendelen terug gebracht binnen de schutterij. Het vendel van onze vendeliers bestaat uit een geel vendel met daarop 3 rode horens, het aloude gemeente wapen van Horn.

Hofdames
Daar de rol van de dames binnen het schutterswezen steeds groter werd, werd ook gekeken naar een extra invulling tijdens de optocht. Hierdoor zijn er ook hofdames bij onze schutterij. In vroegere tijden verzorgde de hofdames het koningspaar en zorgden zij ervoor dat het koningspaar waardig naar buiten kon treden. De hofdames lopen dan ook achter het koningspaar zodat zij altijd bij het koningspaar in kunnen grijpen als het nodig is.

Hospitaalsoldaat

Nadat ons ledenaantal omhoog ging werd er in 2023 gekeken welke functies er allemaal mogelijk waren.
Uiteindelijk kwamen wij erbij uit dat er ook een hospitaalsoldaat mee kan lopen.
Deze “hospik” loopt altijd in de laatste rij aan de kant van het defilé.
Hij / zij is te herkennen aan de witte EHBO tas met rood kruis.

Nawoord

Wij hopen dat u middels stukje een indruk heeft gekregen van de rijke en lange historie van schutterij Sint Martinus Horn. We zijn zeker niet volledig in deze. Heeft u nog unieke beelden, informatie of wat dan ook omtrent onze vereniging waar mee u ons archief kunt aanvullen (u krijgt alles retour na maken van scans/foto’s) neemt u dan contact met ons op via deze link.